Interview: Eddy Boom in gesprek met Sefanja Nods
Op 18 april werd er alwéér een nieuw glas-in-loodraam onthuld in onze mooie Oosterkerk. Het werd gemaakt door Marije Wolfswinkel. Voor het ontwerp tekende vormgever en kunstenaar Sefanja Nods, die zich inmiddels ook ‘brandschilder’ mag noemen.
Kees Leegwater, de inmiddels helaas overleden schenker van het raam, is je buurman geweest en je kende hem goed. Vanuit zijn achtertuin had hij een prachtig uitzicht op de Oosterkerk. Wanneer sprak hij voor het eerst over zijn idee om een donatie aan de kerk te doen?
Toen ik zijn huis de ‘Thuishaven’ voor hem verkocht had, het prachtige huis dat Roos & Kees op Schiermonnikoog hadden. Hij had daarvoor een hogere prijs gekregen dan hij aanvankelijk verwacht had en zijn notaris adviseerde hem om met warme hand aan een goed doel te schenken.
Kees wilde niet alleen een vorstelijk bedrag overmaken, maar hij sprak ook de wens uit om een glas-in-loodraam te laten maken. Herinner je je nog dat hij jou vroeg een ontwerp te maken?
Een kerkraam zoals de familie Botman geschonken had aan de Oosterkerk leek hem wel wat en hij vroeg me of ik dat ook een goed idee vond. Ik vond dat uiteraard een erg goed idee. Kees vroeg me of ik iemand wist die het ontwerp zou kunnen maken. Nou nee, niet een twee drie, maar ik zal erover denken. Een paar dagen later vroeg hij met glimmende ogen of het kwartje al gevallen was? Ik had in eerste instantie geen idee waar hij het over had, maar ineens begreep ik hem: de Oosterkerk is een Schipperskerk, het thema van mijn vrije schilderwerk is al jaren ‘water’ en Roos en Kees hielden van mijn werk, dus…
De bekendste van Pipi Langkous is: “Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.” Ging deze gedachte toen door je heen?
Ja en nee. Ik ben opgeleid als ontwerper, heb tekenen en handvaardigheid op de lerarenopleiding gedaan en vier jaar Rietveld Academie. Mijn werk als grafisch vormgever bij Credits Media heeft mij natuurlijk ook gevormd. Ik dacht dus wel dat ik een ontwerp kon maken, ik had alleen nooit eerder zo’n groot ontwerp gemaakt. Dat ik het ook zelf ging uitvoeren wist ik toen nog niet!
Je bent artdirector geweest bij Italië Magazine, Leven in Frankrijk en Hollands Glorie, maar een raam ontwerpen is van een totaal andere categorie.
Valt wel mee, het sluit eigenlijk juist goed aan en overlapt met mijn vrije schilderwerk. Ik wilde het bovendien heel graag voor Kees doen, omdat ik in het raam Roos & Kees ‘recht’ wilde doen. Ik wilde per se daarin hun verhaal vertellen, zodat zij voor de geschiedenis bewaard zouden blijven als gulle gevers aan de Oosterkerk.
Dat herinner ik mij nog heel goed, jij wilde beslist ‘iets’ van de schenker en zijn overleden vrouw Roos afbeelden. De verbinding tussen de onderdelen werd een roodachtig lint dat zich slingerend naar boven beweegt.
Kees wilde beslist geen druk glas-in-lood en het glas moest frisse kleuren krijgen. Daarom heb ik het kerkraam als het ware als één groot schilderij behandeld, om rust te creëeren. Dat slingerende lint is voor mij een symbool voor de levensreis van ieder mens. Het verbindt de ruiten en geeft tevens perspectief in het raam.
Het bestuur van de Oosterkerk vond de eerste ontwerpen te particulier gericht op de familie Leegwater, zij wilden graag een verhaal over Hoorn in je ontwerp zien.
Jullie hadden gelijk, de kerk is een huiskamer voor heel Hoorn, daar moet iedereen zich in kunnen vinden! Toen het idee van de Kaap Hoornvaarders kwam bovendrijven, ben ik me eerst gaan inlezen. Ik mocht het logboek van Willem Corneliszn Schouten uit 1617 inzien en daaruit heb ik diverse afbeeldingen als uitgangspunt genomen, want ik wilde de ware geschiedenis zoveel mogelijk laten zien naast mijn interpretatie daarvan. Ik zag al heel snel hoe ik dat kon combineren met het ontwerp dat ik al had. Het lint staat nu voor de daadwerkelijk afgelegde reis, maar ook voor ieders persoonlijke levensreis.
Wat heb je allemaal uit de kast moeten halen om het ontwerp te maken zoals het er nu uitziet?
Nou, eerst moest ik Kees overtuigen dat het niet een soort heldhaftig JP Coen verhaal zou worden. Toen hij begreep dat Schouten & Le Maire juist een nieuwe weg zochten om de VOC dwars te zitten en Coen de rivaal was, begon hij te lachen. “Dan is het vast voor iedereen een mooi verhaal.” En dat is het, want het is absoluut het verhaal van de Kaap Hoornvaarders. Tegelijkertijd zijn de symboliek van Roos en Kees, het lege water en zelfs hun hond Tosca nog steeds aanwezig in het raam. Het is voor tweeërlei uitleg vatbaar.
Uiteindelijk ben je veel verder gegaan dan louter je ontwerp bij glazenier Marije Wolfswinkel in te leveren. Sterker, je hebt je met hart en ziel op het brandschilderen gestort. Waarom eigenlijk?
De nieuwsgierigheid naar dit oude ambacht en mijn wens om het ontwerp levendig te maken, dreven me vanzelfsprekend naar deze beslissing. Ik vond Marije zo’n leuk mens en haar vak machtig mooi. Zij vond het gelukkig goed dat ik twee maanden ‘mee kwam helpen’. Enfin, we hadden ons vergist in de enorme hoeveelheid werk en voor we het wisten waren we ruim een half jaar verder! Marije is een vakvrouw en ik ben haar erg dankbaar dat zij mij deze kans heeft geboden.
Sefanja, je hebt tevens een moeilijke en treurige periode achter de rug. Hoe heb je de draad weer op weten te pakken?
Na het plotselinge verlies van Kees Leegwater in mei vorig jaar, zijn Wouter (van Dusseldorp) en ik met ons schip De Arend naar Broek op Langedijk gevaren vanwaar ik naar het glasatelier kon fietsen. Heerlijke maanden volgden, waar ik met veel plezier op terugkijk. Helaas gaat het leven niet altijd zoals je het bedacht had. Ik vond Wouter op 28 juli in de kajuit, ineens overleden door een hartstilstand. Mijn hele wereld kantelde. Dat Kees Leegwater zijn geschonken kerkraam niet zelf kan onthullen vind ik nog steeds verdrietig, maar het verlies van Wouter is voor mij eerlijk gezegd nog steeds niet goed te bevatten. Mijn kinderen, familie en vrienden waren geweldig maar toen ik na vijf weken weer naar het glasatelier ging, bleek iets moois maken voor mij de beste manier om met het verdriet om te gaan. Het letterlijk te ‘verwerken.’ Brandschilderen vereist focus, daar kan ik mezelf goed in verliezen. Marije en haar zoon Lot waren de juiste mensen op de juiste plaats; lekker nuchter, dit werk bleek voor mij een zegen. Daarbij: ik was het aan Roos & Kees verplicht om er een schitterend raam van te maken, dus dat moest gewoon gebeuren. En Wouter zou ik diep teleurstellen als ik na zijn dood niks meer van het leven maak.
In de Oosterkerk hangen al enige tijd een aantal schilderijen van je. Wat wil je hiermee laten zien?
Ze horen bij de voorstudies in aanloop naar het brandschilderen van het raam. Het fantastische atelier boven bij Kees Leegwater met uitzicht op de Oosterkerk was natuurlijk heel inspirerend. Je moet net zoals een sporter blijven durven en blijven trainen voor het beste resultaat.
Als de onthulling op 18 april plaatsvindt, wat hoop je dan wat mensen zeggen als zij je creatie voor het eerst in de openbaarheid te zien is?
Dat ze om te beginnen genieten van het ontwerp, van de kleuren, de speelsheid en het licht. En dat het werkt als een ‘Window of Hope’ dat iedereen een beetje optilt. Het is een kleurrijk historisch verhaal uit 1615 dat ik met het heden heb verbonden. Zoveel is er niet veranderd, Schouten & Le Maire waren de ruimtevaarders van het eerste uur. Ook nu drijft economisch gewin ons om de ruimte te verkennen, niet meer over zee, maar met raketten in de lucht.
En waar ben je het meest trots op?
Op de loodlijnen die van dik naar dun over het hele raam uitwaaieren. Zij vertellen het verhaal via de gebruikelijke ruitjes (de hokjesgeest) beneden in het raam naar de vrijheid bovenin. Ik wilde graag dynamiek in de doorgaans zware loodlijnen aanbrengen, zodat je de wind als het ware door de afbeelding ziet waaien. Verder ben ik er best trots op dat ik inzicht heb gekregen in het brandschilderen. En dat dit verhaal van Hoorn verteld wordt met de middelen die in de 17e eeuw gebruikelijk waren: in een gebrandschilderd kerkraam!
Sefanja Nods met Dick Louwman in haar atelier
